የምግብ ርጭት ለስነ-ህይወታዊ የተባይ መከላከል ዘዴ

 ተፈጥሮ የራሷን ሚዛን የምትጠብቅበት የተለያዩ መንገዶች አሏት፡፡ በውስጧ አቅፋ የያዘቻቸው ከትልልቅ እንስሳት እስከ ትንንሽ ነፍሳት ያሉ ፍጥረታት በአዳኝና ታዳኝ፤ በበይና ተበይ ግንኙነት ተመስርቶ የሁለቱም ጎራ እንስሳትና ነፍሳት ቁጥር አንዴ ከፍ፤ አንዴ ደግሞ ዝቅ እያለ የበይና ተበይ የምግብ ሰንሰለት ከዚያም ከፍ ሲል የምግብ መረብን በመስራት ተፈጥሮ ሚዛኗን ጠብቃ እንድትቀጥል ከፍተኛ ሚና ይጫወታሉ፡፡ ህይወት ያላቸው ነገሮች እርስ በራሳቸውና ህይወት ከሌላቸው ነገሮች ጋር የሚያደርጉት ጣልቃ ገብነት የሌለበት መስተጋብር ብዝሃ-ህይወትን አቅፎ በመያዝ የስነ-ምህዳርን ጤነኝነት የሚያረጋግጥ ሂደት ነው፡፡ በሰፊው ስነ-ምህዳር ውስጥ የሚገኙ ሂደታቸው የተስተካከለ ጤናማ ስርዓተ-ምህዳሮች ተፈጥሮ ሚዛኗ እንዳይዛባ ጉልህ ሚና የሚጫወቱ የእናት መሬት ታላቅ ስጦታዎች ናቸው፡፡

የሰው ልጅ መሰረታዊ የሆኑ ፍላጎቶቹን ለማሟላት በሚያደርጋቸው የየእለት ተግባራት እና ኢኮኖሚያዊ እድገትን ለማምጣት የሚደረግ ግብግቦች የተፈጥሮ ሚዛን በማዛባት በኢኮኖሚ እድገትና በጤናማ ስነ-ምህዳር መካከል የተፈከተ ጦርነት እየሆነ መጣ፡፡

የተፈጥሮ ሚዛንን ከሚያዛቡ የኢኮኖሚ እንቅስቃሴዎች ግብርና አንዱ ሲሆን በተለይም ደግሞ ለአፈር ለምነት መጨመሪያ እና ለተባይ መከላከያ የሚውሉ ሰው ሰራሽ የሆኑ ግብዓቶችን በብዛትና በአይነት የሚጠቀም የግብርና ስርዓት በዋናነት ይጠቀሳል፡፡ ከዚህ በተቃራኒ ደግሞ፤ ስርዓተ-ምህዳሩ በተጠበቀ አካባቢ የሚተገበር ግብርና ተፈጥሮአዊ የሆኑ የአፈር ለምነት መጠበቂያ እና የተባይ መከላከል ግልጋሎቶችን ያገኛል፡፡

በግብርና ስርዓት ውስጥ ለምርት መቀነስ ምክንያት በቀዳሚነት የሚጠቀሱትን ሰብል አውዳሚ ተባዮች ጤናማ የግብርና ስርዓተ-ምህዳርን በመገንባት የሚያስከትሉትን ጉደት መቀነስ ብሎም ማስወገድ እንደሚቻል ጥናቶች ያመለካታሉ፡፡ ሰብል አውዳሚ ተባዮችን አድነው የሚመገቡ ነፍሳት፣ ወፎችና ሌሎች እንስሳት በዋናነት ይጠቀሳሉ፡፡ እነዚህ ጠቃሚ ነፍሳት የተባይ የተፈጥሮ ጠላቶች በመባል የሚታወቁ ሲሆን በአንዳንድ አካባቢዎች የእነሱን ግልጋሎት የሚያገኙ አርሶ አደሮች “የገበሬ ጓደኞች” ብለው ይጠሯቸዋል፡፡

አዳኝና ጥገኛ ነፍሳት በማሳ ውስጥ የሚከሰትን ተባይ ተፈጥሮዓዊ በሆነ መንገድ የመቆጣጠር ግልጋሎት የሚሰጡ ሲሆኑ፤ እነዚህን የተፈጥሮ ጠላቶች ማሳ ውስጥ እንዲኖሩ በማበረታታት አርሶ አደሮች ሰብል አጥቂ ነፍሳትን በቁጥጥር ስር ማዋል ይችላሉ፡፡ ይህንን እውን ለማድረግ እንደግብዓትነት የሚያገለግል ኢትዮጵያን ጨምሮ በብዙ አገሮች ተሞክሮ ውጤታማ የሆነውን የምግብ ርጭት በመባል የሚታወቀውን ዘዴ መጠቀም ይቻላል፡፡ይህ ዘዴ የተፈጥሮ ጠላቶች ርጭቱ በተደረገበት ማሳ ውስጥ እንዲኖሩ በማበረታታት እና ሰብሉ ውስጥ ያሉ ተባዮችን እንዲመገቡ በማድረግ ስነ-ህይወታዊ የተባይ ቁጥጥር እንዲጨምር ያደርጋል፡፡

አርሶ አደሮች ከተፈጥሮ የሚገኘውን ስነ-ህይወታዊ የተባይ መከላከል ግልጋሎት ከፍ ለማድረግ የሚያግዙ ተግባራትን በመከወን የተፈጥሮ ጠላቶችን ቁጥር እንዲጨምር ማድረግ ይችላል፡፡ የማሳ አካባቢ ስርዓተ-ምህዳሩን በመጠበቅ ለተፈጥሮ ጠላቶች አመች እንዲሆን ማድረግ፣ የተፈጥሮ ጠላቶችን መሳብ የሚችል አጋዥ የምግብ ርጭት በሰብል ላይ መርጨት እና የተፈጥሮ ጠላቶችን የሚረብሹ ብሎም የሚያጠፉ ፀረ-ተባይ ኬሚካሎችን ባለመርጨት የተፈጥሮ ጠላቶች የሚሰጡትን የተባይ መከላከል ስራ ማገዝ ይቻላል፡፡ የማሳ አካባቢን ስርዓተ-ምህዳር ጤነኝነት ለማረጋገጥ የሚደረግ ማንኛውም ተግባር የአካባቢውን ብዝሀ-ህይወት እንዲጠበቅ ስለሚያግዝ አርሶ አደሮች ከተፈጥሮ የሚገኘውን ነፃ የተባይ መከላከል እና እንደ የአፈርና ውሀ ጥበቃ ያሉ የተፈጥሮ በረከቶችን ያገኛሉ፡፡

የምግብ ርጭት የተፈጥሮ ጠላቶች የሚሰጡትን ስነ-ህይወታዊ የተባይ መከላከል ግልጋሎት ከፍ ለማድረግ ከሚያስፈልጉ ነገሮች አንዱ ነው፡፡ ይህም ማለት የምግብ ርጭትን ብቻውን ማሳ ላይ በመርጨትና ሌሎች መሟላት ያለባቸው ነገሮች ችላ ከተባሉ የሚገኘው ውጤት አጠራጣሪ ይሆናል፡፡ ስለዚህ የምግብ ርጭትን በመጠቀም የገበሬ ጓደኞች ወደ ተረጨው ማሳ እንዲመጡ ለማድረግ አካቢውን ለገበሬ ጓደኞች ምቹ ማድረግ እና የፀረ-ተባይ ኬሚካሎችን አለመጠቀም አስፈላጊ ነው፡፡ ይህ አይነት ተግባር እንደየአካባቢው ነባራዊ ሁኔታ ስለሚለያይ ከላይ ከተገለፁት ነገሮች ተጨማሪ ተግባራትን ማከናወን ወይም ተገለፁትን ነገሮች ለአካባቢው እንዲመች አድርጎ ማሻሻል ሊያስፈልግ ይችላል፡፡

የማሳ አካባቢ ስርዓተ-ምህዳርን ዓመቺ ማድረግ

በአብዛኛው የገበሬ ጓደኞች ከዝናብ፣ ከንፋስ እና ከቀትር ፀሀይ ለመጠለል እንዲሁም ሊያጠቁዋቸው ከሚችሉ እንስሳት ለመደበቅ ረጃጅም እና ጥቅጥቅ ያሉ እፅዋት ያሉባቸው አካባቢዎች ያስፈልጋቸዋል፡፡ እነዚህ ተክሎች ለመራቢያና መጠለያነት የሚሆን ምቹ ቦታ ስለሚሰጧቸው የገበሬ ጓደኞች በእንደዚህ አይነት ቦታዎች በዛ ብለው ይታያሉ፡፡

በማሳ ዙሪያ እፅዋትን መትከል እና/ወይም በረድፎች መካከል አዳኝ ነፍሳትን የሚስቡ ተክሎችን መትከል ለአዳኝ ነፍሳት ምቹ መኖሪያ በመሆን አዳኞቹ በአቅራቢያ እንዲሆኑ ስለሚያደርግ ተባይ የማደን ስራቸውን በቅርበት ሆነው እንዲያከናውኑ ምቹ ሁኔታን ይፈጥርላቸዋል፡፡

የምግብ ርጭት መጠቀም

በየትኛውም አይነት አዘገጃጀት የተሰራ የምግብ ርጭት ሰብል ላይ ሲረጭ አዳኝ ነፍሳት ከርቀት ሆነው፤ እስከ 400ሜትር ርቀት፤ ሊያሸቱት የሚችሉት ኃይለኛ ሽታ አለው፡፡ የተለያዩ አገሮች ላይ የተደረጉ ጥናቶች እና የመስክ ተሞክሮዎች እንደሚያሳዩት የምግብ ርጭት በዋነኝነት አዳኝ የገበሬ ጓደኞችን ወደተረጨበት ቦታ ይስባል፡፡

የገበሬ ጓደኞች የምግብ ርጭት ወደ ተደረገበት ማሳ የሚሳቡት የምግብ ርጭቱ ሽታ እንደ ክሽክሽ፣ ነጭ ዝንብ፣ የጓይ ትል ዕጭ እና ሌሎችም ሰብልን የሚያጠቁ ነፍሳት ታዳኞቻቸው ከሚወጣው ጠረን ጋር ተቀራራቢ ስለሆነ የሽታው መኖር የምግብ መኖርን መልዕክት ስለሚያስተላልፍ ነው፡፡ ወደ ማሳው ከገቡ በኋላ ነፍሳቶችን በመፈለግ መመገብ ይጀምራሉ፡፡ በዚህ ሁኔታ የገበሬ ጓደኞች ገበሬዎች የሚፈልጉትን የተባይ ቁጥጥር አገልግሎት ያከናውናሉ፡፡ ሰብሉ በቅሎ ሶስት ወይም አራት ቅጠሎችን ማውጣት እንደጀመረ የምግብ ርጭትን በመርጨት የተባይ መጠኑ ከመጨመሩ በፊት የገበሬ ጓደኞችን ወደ ማሳ ውስጥ በመጥራት የቁጥጥር ስራቸውን እንዲሰሩ ማድረግ አስፈላጊ ነው፡፡

ፀረ-ተባይ ኬሚካሎችን አለመጠቀም

ፀረ-ተባይ ኬሚካሎች ከሚሰጡት አገልግሎት ባሻገር ብዙ የጎንዮሽ ጉዳቶች ያስከትላሉ፡፡ በሰው ልጅ ጤና፣ በእንስሳት፣ ጠቃሚ በሆኑ ትንንሽ ነፍሳት ፤ በአካባቢ እንዲሁም በአጠቃላይ በብዝሀ-ህይወት ላይ ጉዳት ሊያስከትሉ ይችላሉ፡፡ የገበሬ ጓደኛ የሆኑ ነፍሳት ፀረ-ተባይ ኬሚካሎች በተረጩበት አካባቢ የመኖር እድላቸው በጣም አናሳ ሲሆን በኬሚካል ርጭት ወቅት በማሳ ውስጥ የሚገኙትም ቢሆን እጣፋንታቸው መሞት ነው፡፡ አብዛኞቹ ፀረ-ተባይ ኬሚካሎች እንዲያጠፉዋቸው ከታለሙት ተባዮች ይልቅ ለገበሬ ጓደኞች የበለጠ መርዛማ እብደሆኑ ይነገራል፡፡ እነዚህ የፀረ-ተባይ ኬሚካሎች ከተቀናጀ የተባይ መከላከል ዘዴዎች ጋር አብረው የሚሄዱ አይደሉም፡፡ ስለዚህም የምግብ ርጭትን ዘዴን በአግባቡ ጥቅም ላይ ለማዋል ከተፈለገ ከፀረ-ተባይ ኬሚካሎች መቆጠብ ያስፈልጋል፡፡

የምግብ ርጭት ዘዴን የተላያዩ ሰብሎችን የሚያመርቱ አርሶ አደሮች፤ እንደ የኣካባቢያቸው ሁኔታ በማሻሻል፤ ሊጠቀሙበት ይችላሉ፡፡

ፓን ኢትዮጵያ ከአርባ ምንጭ የእፅዋት ክሊኒክ እና ግብርና ቢሮዎች ጋር በመሆን የምግብ ርጭት ዘዴን በጥጥ ሰብል ላይ ለተከታታይ አምስት አመታት ሞክሯል፡፡ የሙከራው ውጤትም የምግብ ርጭት ዘዴ በጥጥ ላይ የሚከሰቱ ተባዮችን በተሳካ ሁኔታ እንደሚቆጣጠር ያመላክታል፡፡ ይህን ዘዴ በመጠቀም በሌሎች ሰብሎች ላይ የሚከሰቱ ተባዮችን መቆጣጠር ይቻላል፡፡